Кавказ және Орталық Азия аймағындағы KPMG мен «Атамекен» ҚР Ұлттық кәсіпкерлер палатасы арасындағы ынтымақтастық шеңберінде «Кедендік құн. Ағымдағы мәселелер. Дүниежүзілік кеден ұйымының (ДКҰ) кедендік бағалау жөніндегі техникалық комитетінің шешімдеріне шолу» тақырыбында бірлескен вебинар өтті.

Шараға ҚР Ұлттық экономика министрлігінің, ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер Комитетінің өкілдері, KPMG және «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасының сарапшылары қатысты.

KPMG серіктесі Вячеслав Сосновский кедендік құн кедендік баждар мен салықтарды есептеудің негізі болып табылатынын, сондықтан кедендік құн әкімшілігі мәселелері бизнес үшін де, кеден органдары үшін де әрқашан сезімтал екенін атап өтті.

Бұл ретте мемлекеттік органдар мен бизнестің өзара іс-қимылы маңызды рөл атқарады, яғни, проблемалық мәселелерді жедел анықтауға және оларды шешудің тиімді жолдарын табуға мүмкіндік береді.

Іс-шараның модераторы, «Атамекен» ҚР ҰКП Кедендік әкімшілік ету департаментінің Басқарушы директоры – директоры Дина Мамашева кедендік құнды анықтау кеден саласындағы ең даулы тақырыптардың бірі болып қала беретінін жеткізді. Атап айтқанда, келесі мәселелерге тоқталды:

• тауардың кедендік құнына роялти, орнату шығындары және т.б. қосу немесе қоспау;
• халықаралық сатып алу-сату шарттарынан басқа шарттар бойынша тасымалданатын тауарлардың кедендік құнын анықтау;
• трансферттік баға белгілеу;
• кедендік құнды түзету.

Мамашева кеден органдарының фискалдық тәсілдің тенденциясына назар аударды. Негізгі мақсат – тауарлардың өзіндік құнын объективті белгілеу емес, бюджет кірістерін ұлғайту үшін оны күшейту болып табылады. Ол кеден құнын түзету кәсіпкерлер үшін ең өзекті мәселелердің бірі болып қала беретінін айтты. Қаржы министрлігі жанындағы апелляциялық комиссияға түскен шағымдардың шамамен 70 пайызы декларацияланған құнды қайта қарауға байланысты қосымша төлемдерге қатысты екендігін мәлімдеді.

Кедендік құнды анықтау әдістерін МКК Кедендік әкімшілендіру басқармасы Тарифтік реттеу және құн департаменті басшысының орынбасары Алмас Теміржанұлы жеткізді. Ол әдістемелерге кеңінен тоқталып, ЕАЭО және ҚР кеден заңнамасының 3 негізгі ережесін атап өтті:

― кеден құнын анықтауға кім жауапты;

― ақпараттың дұрыс еместігі үшін көзделген жауапкершілік;

— мәлімделген құнды бақылау.

Сонымен қатар, Ұлттық экономика министрлігі Салық және кеден саясаты департаменті Кеден саясаты басқармасының бас сарапшысы Бақыт Уалиева Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының Шешімімен бекітілген кедендік құнды анықтаудың кейінге қалдырылған тәртібін қолданудың жекелеген жағдайлары мен проблемалары туралы айтты.

KPMG өкілі Дүниежүзілік кеден ұйымының (ДКҰ) Кедендік бағалау жөніндегі Техникалық комитетінің шешімдеріне шолу жасады, ал ДКҰ-ның роялти мен дивидендтерді кедендік құнға қосу туралы шешімдері толығырақ қарастырылды.

ДКҰ Кедендік бағалау жөніндегі техникалық комитеті 19 шешім қабылдады, қазіргі уақытта ең өзектілері:

• 4.1. Сатушы импорттаушыдан үшінші тұлғаға (патент иесіне) төлеуді талап ететін роялти;

• 4.18. Шетелдік лицензиарға роялти төлеу кезінде импорт еліндегі көзден ұсталатын табыс салығын импортталатын тауарлардың кедендік құнына енгізу;

• 2.2. Дивидендтерді кедендік құнға қосу;

• 2.1 Шарттың 8.1 (d) тармағын қолдану (көлік және сақтандыру шығындарын кедендік құнға қосу);

• 4.1 Жалға алынған немесе берілген тауарларды өңдеу (кедендік құнға жалдау төлемдерін қосу);

• 10.1 1.2-бапты қолдану (тараптардың өзара байланысының тауар құнына әсері.

KPMG спикері (Жанарабаева Н.) кедендік құнға енгізілетін қосымша төлемдерге ерекше назар аударды. Онда мыналар қарастырылды:

1. Роялти мен дивидендтерді кедендік құнға қосу жағдайлары;

2. Кеден органдары әкелінетін тауарлардың кедендік құнына «дивидендтер ретінде белгіленген төлемдерді» қосуды қарастыратын критерийлер;

3. Қандай жағдайларда кедендік тексерулер жүргізіледі және дивидендтерді кедендік құнға қосу туралы шешімдер қабылданады;

4. Кедендік бақылауда қандай компаниялар тәуекелге ұшырайды;

Кедендік тексерулер кезінде кедендік салдарды барынша азайту бойынша ұсынымдар берілген.

Сондай-ақ, KPMG командасы (Алиев А.) 37 елден, соның ішінде АҚШ, Қытай, ЕО елдері, БАӘ елдерінен 64 респонденттің сауалнамасына негізделген және келесі сұрақтарға жауаптарды қамтитын кедендік құнды анықтаудың халықаралық тәжірибесін талдау нәтижелерін ұсынды:

― еліңізде кедендік құнды анықтаудың кең таралған әдістері;

― кедендік құнды растау үшін қажетті құжаттар;

― мәлімделген құнға түзетулер енгізу себептері;

― кедендік құнға қосымша алымдарды енгізу;

― жарияланған құнға түзетулерге шағымдану тетіктері;

— өзіндік құн бойынша алдын ала шешімдерді қолдану және т.б.

Кеден құнын анықтау және оны бақылау бойынша халықаралық тәжірибені зерттеудің нәтижелері үлкен қызығушылық тудырды, уәкілетті мемлекеттік органдарға халықаралық тәжірибе негізінде кеден заңнамасына өзгерістер енгізу бойынша ұсыныстар енгізу туралы шешім қабылданды, сондай-ақ, кеден органдарына тәуекелдерді басқару жүйесін жетілдіру кезінде халықаралық тәжірибені есепке алу ұсынылды.

Іс-шараның соңында «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мен Кавказ және Орталық Азия аймағындағы KPMG алған білімдер кедендік құнды неғұрлым тиімді анықтауға, тәуекелдерді төмендетуге және мемлекеттік органдар үшін де, бизнес үшін де кеден заңнамасының талаптарын сақтауды қамтамасыз етуге ықпал ететініне сенім білдірді.